Türk İşaret Dili Çalışmaları

Derlem tabanlı özellikteki bu sözlük, derlemde en fazla sıklığa sahip olan 2.000 sözcük/kavramdan oluşmaktadır. İşaret, anlam ve örnek olmak üzere üç farklı türdeki toplam 11.428 videodan oluşan sözlükteki videolar, türlerine göre farklı arka plan rengi ile hazırlanmıştır. Bu çalışmada, Türkiye’nin her bir bölgesinde toplam 26 ilde 50’si kadın, 63’ü erkek 113 farklı TİD kullanıcısından veri toplanmıştır. Yaşları 12-60 arasında değişen ve anadili TİD olan bu katılımcılar, doğuştan ya da erken dönemde (0-3 yaş) işitme kaybı olan ve işaret üretimini engelleyecek herhangi bir fiziksel, zihinsel vb. sorunu olmayan bireylerden oluşmaktadır. Ancak çalışma kapsamında, Türkçenin etkisinde kalmamaları için Sağır toplumu içerisinde “yarım” (az işiten) olarak adlandırılan kişilerden, CODA’lardan (sağır ebeveynli işiten çocuk/yetişkin) ve TİD’i sonradan öğrenmiş işitme engellilerden veri toplanmamıştır. Veriler, katılımcıların kendi bölgelerinde ziyaret edilerek elde edilmiştir. TİD, “Sağır Toplum” içinde önemli bir iletişim kaynağıdır. Kişi işitme engelli olmasa bile iş, aile, sosyal toplum yaşantısında, kendini sağır toplum içerisinde bulabilir ya da yaşamının bir yerinde hayatı bu kişilerle kesişebilir. Sağır toplumunu tanımak ve onlarla iletişime geçebilmek için TİD’in dilbilgisi yapısının betimlenmesi toplumsal bir gereksinimdir. Türk İşaret Dili Dilbilgisi kitabına ihtiyaç duyan bireylerin özelliklerine bakıldığında çok geniş bir yelpaze ile karşılaşılmaktadır. Örneğin işitme engelli öğretmenleri, TİD tercümanlığı yapacak bireyler, TİD öğrenmek isteyen ya da bu alanda akademik çalışma yapacak bireyler vb. gibi. Bu açıdan bakıldığında, işitme engellilerin sayısının artması ve onların sosyal ihtiyaçlarına yönelik çalışmaların başlaması, bu bireylerle iletişimin sağlanmasında kullanılan TİD’nin dilbilgisel yapısının betimlenmesi büyük bir önem taşımaktadır. Bu kapsamda proje kapsamında hizmete sunulan sözlüğün Türk İşaret Dili’nin ulusal ve uluslararası düzeyde yaygınlaştırılmasına katkı sağlaması hedeflenmektedir.

VEFA (Yaşlı Evde Bakım) Programı

Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları, muhtaç durumda olup temel ve zaruri ihtiyaçlarını karşılayamayan kişileri tespit ederek hanelerine düzenli ziyaretler gerçekleştirmekte ve bu ziyaretler esnasında muhtaç durumdaki kişilerin ev temizliklerini, kişisel bakımlarını, yemeklerini, alışverişlerini ve diğer ihtiyaçlarını gidermektedir. Türkiye Cumhuriyeti ‘sosyal devlet’ ilkesini anayasallaştırmış bir ülke olarak yaşlılara, engellilere, çocuklara, tüm vatandaşlarına ve ülkesine sığınmış kişilere yönelik kesintisiz bir şekilde yardım faaliyetleri gerçekleştirmektedir. VEFA (Yaşlı Evde Bakım) Programı Türkiye Cumhuriyeti’nin insana ve insani değerlere verdiği önemi gösteren uygulamaların başında gelmektedir.

Korumalı İş Yerleri

Korumalı iş yerlerinde; en az %40 oranında zihinsel veya ruhsal engelli olanlar çalışabilmektedir. Korumalı iş yerinde belirtilen özelliklere sahip en az 5 engellinin çalışması gerekmektedir. Bununla beraber korumalı iş yerlerinde çalışacak engelli bireylerin sayısının toplam işçi sayısına oranı %50'den az olamaz. Korumalı iş yerinde istihdam edilen zihinsel veya ruhsal her engelli çalışan için asgari ücretin yıllık brüt tutarının %150’sini aşmamak üzere, diğer kişi ve kurumlarca karşılanan miktarlar da dahil, yapılan ücret ödemelerinin yıllık brüt tutarının %100’ü tutarında korumalı iş yeri indiriminin gelir vergisi ve kurumlar vergisi matrahının tespitinde beyannamede bildirilecek gelirlerden indirilmesi sağlanır. Bu teşvik azami 5 yıl süre ile uygulanır. İstihdam, engelli bireylerin yaşamlarında merkezi bir rol oynar; sadece yaşamını idame ettirecek parasal kaynağı sunmakla kalmaz, aynı zamanda toplumsal yaşama katılım, sosyal kimliğin gelişimi, ilişkileri düzenleme ve birey olarak var olma gibi fırsatlar sunar. Korumalı iş yerleri, zihinsel ve ruhsal engelli bireylerin özel sektör ile iş birliğinde ilgi, yetenek ve becerilerine odaklanarak istihdam edilmelerini ve uzun süreli iş hayatında kalmalarını sağlamaktadır.

Engellilerin Kamuda İstihdamı (Engelli Kamu Personeli Seçme Sınavı/EKPSS)

Geçmişten günümüze tüm dünyada engelli istihdamında en yaygın şekilde kullanılan yöntem, zorunlu çalıştırma yükümlülüğünü ifade eden ve belli sayıda ya da oranda engelli istihdamını mecburi kılan “kota yöntemi” olmuştur. Kota yöntemi engellilerin iş yaşamına girmelerini kolaylaştıran bir pozitif ayrımcılık uygulamasıdır. Ülkemizde de 1970’lere uzanan tarihçesi ile engelli istihdamında kota/kota-ceza yöntemi bu alanda varlığını korumaktadır. Merkezi sınavın ve bu yolla da Kamuda engelli istihdamının teşvik edilmesinin temel amacı, kamunun engelli istihdamında sorumluluğunu yerine getirmesi ve bu yolla da özel sektöre örnek olmasının desteklenmesidir. Ayrıca merkezi sınav yoluyla daha nitelikli bir istihdamın teşvik edilmesi, her engel grubunun istihdam şansının temin edilmesi ve nicel olarak da Kamuda istihdamın desteklenmesi hedeflenmektedir.