İşsizlik sigortası, bir iş yerinde çalışırken, çalışma istek, yetenek, sağlık ve yeterliliğinde olmasına rağmen, kendi istek ve kusuru dışında işini kaybedenlere, uğradıkları gelir kayıplarını kısmen de olsa karşılayan ve devlet tarafından kurulan zorunlu bir sigorta koludur. İşsizlik ödeneği tutarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının %80’ini geçmemek üzere son 4 aylık brüt kazanç ortalamasının %40’ıdır. İşsizlik ödeneği kapsamında, hizmet akdinin feshinden önceki son 3 yıl içinde ödenen prim/gün sayısına bağlı olarak 6, 8 ve 10 ay süreyle ödeme yapılmaktadır.
Vatandaşlarımıza nitelikli ve kapsayıcı bir sosyal güvenliğin sağlanması hedeflenmektedir.
İşsizlik Sigortası Kapsamında İşsizlik Ödeneği Ödemeleri
2022 yılında (Eylül dönemi itibarıyla) yaklaşık 589 bin kişi ödenek almaya hak kazanmıştır. Bununla birlikte 2002 yılı Mart ayından 2022 yılı Eylül döneminin sonuna kadar yaklaşık 9,5 milyon kişi ödenek almaya hak kazanmıştır. Ayrıca aynı dönemde GSS dâhil 62,1 milyar TL işsizlik ödeneği ödemesi yapılmıştır. İşsizlik ödeneğinden yararlanabilmek için sigortalı işsizin kendi istek ve kusuru dışında işsiz kalması, hizmet akdinin feshinden önceki son 120 gün hizmet akdine tabi olmak kaydıyla son 3 yıl içinde en az 600 gün süreyle işsizlik sigortası primi ödemiş olması gerekmektedir. Hizmet akdinin feshinden önceki son üç yıl içinde; 600 gün sigortalı çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 180 gün, 900 gün sigortalı çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 240 gün, 1.080 gün sigortalı çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 300 gün süre ile işsizlik ödeneği ödenmektedir. İşsizlik ödeneği ödenen dönemde işçilerin GSS primleri de İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanmaktadır. İşsizlik ödeneği, 25 Ağustos 1999 tarihli 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununda yer alan esaslar çerçevesinde ödenmektedir. 2000 yılı Haziran ayında ilk primler toplanmaya başlanmış ve ilk ödemeler 2002 yılı Mart ayında gerçekleştirilmiştir. İşsizlik ödeneği ile ilgili olarak yapılan bazı önemli değişiklikler aşağıda yer almaktadır. 15/5/2008-5763 sayılı Kanunla yapılan düzenleme sonucu; işsizlik ödeneği için İŞKUR’a elektronik ortamda başvuru kolaylığı getirilmiş, ölen sigortalı işsizlerden yapılan fazla ödemelerin geri tahsil edilmeyeceği belirlenmiş ve son 4 aylık prime esas kazancın netinin %50'si olarak belirlenen işsizlik ödeneği miktarının kazancın brütünün %40’ı olarak belirlenmesi suretiyle işsizlik ödeneği miktarında yaklaşık %12 oranında artış sağlanmıştır. 18/2/2009-5838 sayılı Kanunla yapılan düzenleme sonucu; SGK, ÇSGB ve İŞKUR’a verilen işe giriş bildirgeleri kaldırılmış ve işten çıkış bildirgelerinin ve iş yeri bildirgelerinin sadece SGK’ya bildirilmesi sağlanmış, buna bağlı olarak da 4447 sayılı Kanun gereği idari para cezası kesilmesi uygulamasına son verilmiştir. 11/8/2009-5921 sayılı Kanunla yapılan düzenleme sonucu; işsizlik ödeneği alanların ilave istihdam olarak işe alınması halinde kalan ödenek süresince (ödenekten mahsup edilerek) işçi ve işveren primlerinin kısa vadeli sigorta kollarının %1'i olmak üzere tamamının (işsizlik sigortası primleri hariç) 01.10.2009 tarihinden itibaren İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanması uygulaması getirilmiştir. 13/2/2011-6111 sayılı Kanunla yapılan düzenleme sonucu; 4857 sayılı Kanuna göre kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışanlar ile 5510 sayılı Kanunun ek 6'ncı maddesi kapsamındaki sigortalılar için isteğe bağlı işsizlik primi ödeme imkânı getirilmiştir. İsteğe bağlı işsizlik sigortası primini ödeyenlerden %1 sigortalı ve %2 işveren payı alınacağı hükme bağlanmıştır. 10/9/2014-6852 sayılı yasa ile yapılan düzenleme sonucu işe iade davaları sonucu işlerine iade edilenlerin çalışmadıkları sürelerde de işsizlik ödeneğinden yararlanmalarına imkân sağlanmıştır. 28/11/2017-7061 sayılı yasa ile yapılan düzenleme sonucu her ayın sonunda ödenen işsizlik ödeneğinin ayın beşinde ödenmesi yönünde düzenleme yapılarak işe giriş tespitlerinin yapılması ve ödeneğin durdurulmasına imkân tanınmış ve bu kapsamda oluşan fazla ödemelerin önemli ölçüde azalması sağlanmıştır. 18/1/2019-7161 sayılı yasa ile 4447 sayılı Kanunun 50'nci maddesindeki “prim ödeyerek sürekli çalışmış” ibaresi “hizmet akdine tabi” şeklinde değiştirilmiş, yapılan düzenleme sonucu işsizlik ödeneğine hak kazanma şartları arasında yer alan son 120 gün şartında iyileştirme yapılmıştır.